Τραγωδία εκδίκησης
Η τραγωδία εκδίκησης είναι ένα δραματικό είδος που επικεντρώνεται στην εκδίκηση του πρωταγωνιστή για μια πραγματική ή φανταστική προσβολή. Ο όρος τραγωδία εκδίκησης εισήχθη για πρώτη φορά το 1900 από τον Αμερικανό μελετητή του Σαίξπηρ Άσλεϊ Χόρας Θόρνταϊκ για να ταξινομήσει μια κατηγορία θεατρικών έργων που γράφτηκαν στα τέλη της Ελισαβετιανής και στις αρχές της Ιακωβιανής περιόδου μεταξύ περίπου 1580 και 1620. [1]
Χαρακτηριστική αυτής της μορφής θεάτρου είναι η ωμή βία που εμφανίζεται σε συχνά αιματηρές σκηνές. Η τραγωδία εκδίκησης αντλεί έμπνευση από τον Ρωμαίο τραγικό συγγραφέα και φιλόσοφο Σενέκα.
Πρόδρομος του είδους είναι το Γκόμπροντουκ (1561). Ωστόσο, πρώτη τραγωδία εκδίκησης της αγγλικής λογοτεχνίας θεωρείται το έργο του Τόμας Κιντ Η Ισπανική τραγωδία. Υπό την επίδραση αυτού του έργου, η τραγωδία εκδίκησης έγινε δημοφιλές είδος, ειδικά στην Αγγλία, και έφθασε στο απόγειο με τον Άμλετ του Ουίλιαμ Σαίξπηρ.[2]
Τα έργα ασκούσαν κριτική στις αδυναμίες του νομικού συστήματος, παρουσιάζοντας πόσο εύκολα μπορεί να γίνει κατάχρηση από ισχυρές πολιτικές προσωπικότητες.
Προέλευση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν ότι οι τραγωδίες εκδίκησης αντλούν έμπνευση από τη ρωμαϊκή τραγωδία και ειδικότερα από το έργο Θυέστης του Σενέκα. Οι τραγωδίες του Σενέκα υιοθετούν τρία βασικά θέματα: ανατροπές της μοίρας (Τρωάδες), σκληρά εγκλήματα και δολοφονίες (Θυέστης), καθώς και φτώχεια, απλότητα και αγνότητα, τρία θέματα που ύμνησε ο θεατρικός συγγραφέας (Ιππόλυτος).
Στην τραγωδία του Σενέκα Θυέστης, ο Ατρέας εκδικείται τον δίδυμο αδερφό του Θυέστη, ο οποίος αποπλάνησε τη σύζυγό του Αερόπη και απέκτησε παιδιά μαζί της. Ο Ατρέας προσποιείται συμφιλίωση και τον προσκαλεί σε γεύμα, όπου του προσφέρει να φάει, εν αγνοία του, τις σάρκες των γιων που είχε αποκτήσει με την Αερόπη και τελικά του αποκαλύπτει την αλήθεια.
Εκτός και αν μετανοήσουν, οι εγκληματίες του Σενέκα αξίζουν πάντα την τιμωρία γιατί, σύμφωνα με τον ίδιο, η επιλογή να κάνει το κακό είναι εξ ολοκλήρου στα χέρια του ατόμου. Έτσι, πρέπει να τιμωρηθούν για τα εγκλήματα που έχουν διαπράξει. Ωστόσο, αυτή η ηθική θέση μπορεί να οδηγήσει σε περίπλοκες καταστάσεις, δεδομένου ότι η δολοφονία που διαπράττεται με το πρόσχημα της εκδίκησης είναι και η ίδια έγκλημα. Ο εκδικητής γίνεται ο ίδιος εγκληματίας και ενθαρρύνει περαιτέρω τους τιμωρημένους να τον υποβάλουν με τη σειρά τους σε αντίποινα.[3]
Χαρακτηριστικά της τραγωδίας εκδίκησης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Δολοφονία
- Το φάντασμα του δολοφονημένου θύματος προτρέπει σε εκδίκηση
- Μεταθέατρο (Το θέατρο μέσα στο θέατρο)
- Παραφροσύνη
- Κανιβαλισμός
- Μια έκρηξη γενικής βίας στο τέλος, η οποία επιτυγχάνεται συχνά σε μια γιορτή με παράσταση μάσκας όπου σκοτώνονται οι βασικοί ήρωες, συμπεριλαμβανομένου του Εκδικητή.[4]
Ανάπτυξη
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η πρώτη τραγωδία εκδίκησης εμφανίστηκε περίπου το 1587 κατά την ελισαβετιανή εποχή, με το έργο του Τόμας Κιντ Η Ισπανική τραγωδία. Το έργο ήταν ακόμη πιο αιματηρό από τον Σενέκα: το στοιχείο του «προμελέτης» έπαιξε πολύ μεγάλο ρόλο. Η παράσταση του έργου του Κιντ συγκλόνισε το αγγλικό κοινό, γιατί κάτι τόσο φρικτό δεν είχε παρουσιασθεί ποτέ στην Αγγλία. Στο έργο, ο Ιερώνυμος, ένας Ισπανός ευγενής, τρελαίνεται από τη δολοφονία του γιου του. Όταν, ανάμεσα σε κρίσεις τρέλας, ανακαλύπτει ποιοι είναι οι δολοφόνοι, σχεδιάζει προσεκτικά την εκδίκησή του, ανεβάζει ένα έργο στο οποίο συμμετέχουν οι δολοφόνοι και, ενώ υποδύεται τον ρόλο του, ο Ιερώνυμος τους σκοτώνει στην πραγματικότητα και μετά αυτοκτονεί. Η επιρροή του έργου είναι εμφανής στον Άμλετ του Σαίξπηρ (που παίχτηκε 1600-1601) και σε άλλα έργα της περιόδου. Η τραγωδία της εκδίκησης άκμασε ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της βασιλείας της Ελισάβετ Α΄ και του Ιακώβου Α΄. [5]
Άλλες σημαντικές τραγωδίες εκδίκησης είναι:
- Ο Εβραίος της Μάλτας του Κρίστοφερ Μάρλοου (1589-90)
- Τίτος Ανδρόνικος του Σαίξπηρ (παρουσιάστηκε 1593-1594)
- Η εκδίκηση του Μπυσί ντ'Αμπουά του Τζορτζ Τσάπμαν (1610)
- Η τραγωδία του Χόφμαν του Χένρι Τσετλ (ερμηνεία 1602)
- Η τραγωδία του Εκδικητή του Τόμας Μίντλετον (1606)
- Η εκδίκηση του Αντόνιο, του Τζον Μάρστον
- Η τραγωδία του άθεου του Σίριλ Τέρνερ (1611)
- Η Δούκισσα του Μάλφι του Τζων Ουέμπστερ (1613)
- Κρίμα που είναι πόρνη του Τζων Φορντ (περίπου 1629 και 1633)[6]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ . «oxfordreference.com/revenge tragedy».
- ↑ . «britannica.com/art/revenge-tragedy».
- ↑ . «bl.uk/collection-items/seneca-his-ten-tragedies». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Οκτωβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2023.
- ↑ . «artandpopularculture.com/Revenge_play».
- ↑ . «ardalion.wordpress.com/Τραγωδία εκδίκησης».
- ↑ . «oanagnostis.gr/Κρίμα που είναι πόρνη».